آشیانه سازی پرندگان

اطلاعات جالب در مورد آشیانه سازی پرندگان

آشیانه در محل ها و روش های متفاوت توسط پرندگان ساخته می شود. پرندگان دریایی و برخی ماکیان برروی زمین آشیانه می سازند. پرندگان دریایی مانند فولمار روی صخره های کنار ساحل اندکی شاخ و برگ جمع آوری میکنند و روی آن تخمگذاری مینمایند. بعضی دیگر مثل فلامینگو و پلیکان برروی زمین برآمدگی کاسه مانند از گل و لای می سازند و در آن تخم می گذارند. گنجشک سانان آشیانه های خود را در محل های گوناگون از روی درختان گرفته تا شکاف سنگ ها یا سقف ساختمان ها می سازند و برای پوشش درون آن از مواد نرم و نیز پر استفاده می کنند. سار، گنجشک و کلاغ به صورت مذکور لانه می سازند. گونه هایی از پرندگان دریایی مانند باکلان ها، حواصیل ها و غیره نیز برروی درختان آشیانه می سازند. پرندگان بسیار دیگری مانند چرخ ریسک دم دراز یا برخی سسک ها آشیانه خود را به شکل گنبد درست می کنند و در کنار آن سوراخی برای ورود و خروج تعبیه می کنند. بعضی دیگر مانند مرغان بافنده، از الیاف گیاهی با مهارت بسیاری آشیانه ای بیضوی یا کروی می بافند به طوری که دیواره آشیانه مانند تار و پود پارچه بافته شده دیده می شود. تعداد زیادی از پرستوها و بادخورک ها آشیانه هایی از گل برروی صخره ها یا تیرهای چوبی سقف منازل می سازند.

پرندگانی مانند برخی از چکچک ها و مرغان طوفان در داخل سوراخ های طبیعی موجود در زمین آشیانه می سازند، برخی دیگر مانند ماهی خورک ها و یا زنبورخورها از حفره های دیوار ساحلی رودخانه ها استفاده می کنند و تعدادی دیگر مانند دارکوب در سوراخ تنه درختان آشیانه می سازند انواع دیگری از پرندگان ماکیان وش و برخی دیگر که معمولاً به خانواده بوقلمون ها تعلق دارند برروی زمین گودالی حفر می کنند و در آن تخم می گذارند. بعد از تخمگذاری مقداری شاخ و برگ تازه برروی آن ریخته و روی آن را با خاک می پوشانند تا حرارت ناشی از تبخیر شاخ و برگ عمل جوجه کشی را انجام دهد. پس از خروج جوجه ها از تخم، خاک را کنار می زنند تا جوجه ها را از داخل گودال خارج کنند. در این عمل نرها وظیفه دارند درجه حرارت آشیانه را کنترل کنند تا هروقت حرارت کم شد با اضافه کردن مقدار بیشتری شاخ و برگ و افزایش تبخیر، حرارت بیشتری ایجاد شود. اگر حرارت از حد معمول تجاوز کند با نوک خود سوراخی جهت تهویه در پوشش روی تخم ها ایجاد می کنند. در این میان بعضی از پرندگان هستند که آشیانه ای درست نمی کنند و از این لحاظ انگل پرندگان دیگر محسوب می شوند. این پرندگان مانند کوکوها در آشیانه پرندگان دیگر تخم می گذارند و خود هیچ مسئولیتی در قبال تخم و جوجه برعهده نمی گیرد. نکته جالب اینجاست که کوکوها تخم خود را در آشیانه پرندگان بسیار کوچک تر از خود می گذارند و زمانی که جوجه از تخم بیرون می آید از نظر جثه بزرگ تر از پرنده بالغ میزبان خود است که نقش مادر آن را بازی می کند. اگرچه در برخی از گونه ها جنس نر در ساختن آشیانه به ماده کمک می کند ولی معمولاً آشیانه به وسیله ماده ها ساخته می شود. تنها در معدودی از پرندگان، نرها به تنهایی آشیانه را می سازند.

بهداشت آشیانه یکی از مسائل مهم در دوران پرورش جوجه ها است. جوجه های اغلب پرندگان به جز گنجشک سانان معمولاً به طرف بیرون آشیانه پشت می کنند و مدفوع خود را به بیرون از آشیانه می اندازند. در ماهی خورک ها گاهی مدخل آشیانه به حدی از مدفوع جوجه ها پر می شود که رفت و آمد به داخل آن مشکل می شود. در گنجشک سانان نظافت لانه به دو روش انجام می شود. یکی اینکه فضله جوجه ها دارای غشاء کپسول مانندی است که والدین می توانند آن را با احتیاط بلند کرده و از آشیانه به خارج پرتاب کنند. دیگر اینکه مدفوع جوجه ها تا ۳ یا ۴ روز اول پس از خروج از تخم توسط والدین به ویژه ماده ها خورده می شود در حالت اول هربار که والدین به منظور تغذیه جوجه ها به آشیانه وارد می شوند، فضله جوجه ها را با منقار برمی دارند و در محلی نزدیک آشیانه به بیرون می اندازند. نمونه بارز این حرکت در سار دیده می شود.

برخی از جانوران دیگر هم وجود دارند که به عنوان همزیستی با پرندگان در آشیانه برخی از پرندگان زندگی می کنند. پرندگان این همسایه های مفید را در کنار خود می پذیرند زیرا که آنها در بهداشت آشیانه نقش مهمی را ایفا می کنند انواع مختلف پرندگان نه تنها از لحاظ مکان هایی که برای ساختن آشیانه انتخاب می کنند، با یکدیگر تفاوت دارند بلکه از نظر موادی که در ساختمان آشیانه به کار می برند و همچنین شکل و فرم آن نیز با هم تفاوت زیادی دارند. بسیاری از پرندگان مانند گنجشک سانان کوچک آشیانه خود را به شکل فنجان و از موادی مانند ساقه های علف، رشته های گیاهی و ریشه های کوچک همراه با سایر مواد مانند کرک های گیاهی و پر که اغلب با موی پستانداران نیز آستر شده است، می سازند. گنجشک سانان بزرگ تر آشیانه های فنجانی خود را از مواد درشت تری درست می کنند. زاغ کبود و کلاغ معمولی آشیانه خود را از ترکه می سازند. عقاب های طلایی برای ساختن آشیانه بزرگ و حجیم خود، قطعات کوچکی از چوب و سایر مواد را به کار می برند و گاهی اوقات سال های سال از همان آشیانه استفاده می کنند. بیشتر اعضای تیره چرخ ریسک درون سوراخ ها آشیانه می سازند اما برخی دیگر یک لانه سربسته دراز که سوراخی در کنار آن دارد به صورت آویزان بنا می کنند.

 

---